Cập nhật kiến thức làm báo cáo tài chính đúng quy định và thực tế

Báo cáo tài chính là tài liệu bắt buộc đối với phần lớn doanh nghiệp, không chỉ nhằm tuân thủ quy định của pháp luật mà còn phục vụ cho hoạt động quản trị nội bộ, thu hút nhà đầu tư và vay vốn ngân hàng. Tuy nhiên, việc lập báo cáo tài chính không đơn giản là điền số vào mẫu biểu, mà đòi hỏi người thực hiện phải am hiểu cả về quy định pháp lý lẫn tình hình thực tế của doanh nghiệp.

Trong bối cảnh có nhiều chuẩn mực khác nhau như Thông tư 200, Thông tư 133, hay quy định hợp nhất, việc cập nhật và áp dụng chính xác là điều cần thiết. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nắm bắt những kiến thức trọng yếu khi làm báo cáo tài chính, từ quy định pháp lý đến hướng dẫn thực hành thực tế.

Lựa chọn chế độ kế toán phù hợp: Thông tư 133 hay Thông tư 200?

Hiện nay, doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu lập báo cáo tài chính theo một trong hai chế độ kế toán:

Thông tư 133/2016/TT-BTC: áp dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ
Thông tư 200/2014/TT-BTC: áp dụng cho doanh nghiệp lớn và các đơn vị có yêu cầu quản trị tài chính chi tiết hơn

Mỗi chế độ có hệ thống tài khoản, mẫu biểu và quy định trình bày báo cáo khác nhau. Do đó, việc xác định đúng đối tượng áp dụng là bước đầu tiên trong quá trình lập báo cáo.

Ví dụ, các đơn vị vừa và nhỏ thường sử dụng báo cáo tài chính theo Thông tư 133 vì cấu trúc gọn nhẹ, đơn giản, dễ tiếp cận hơn so với Thông tư 200.

Báo cáo tài chính năm gồm những gì?

Tùy vào chế độ kế toán áp dụng, một bộ báo cáo tài chính năm thường bao gồm các thành phần cơ bản sau:

Bảng cân đối kế toán (hoặc báo cáo tình hình tài chính): thể hiện tài sản, nợ phải trả và vốn chủ sở hữu tại thời điểm cuối năm
Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh: phản ánh doanh thu, chi phí, lãi/lỗ trong cả năm
Báo cáo lưu chuyển tiền tệ: trình bày các dòng tiền vào – ra từ hoạt động kinh doanh, đầu tư và tài chính
Thuyết minh báo cáo tài chính: giải thích các chỉ tiêu, chính sách kế toán và thông tin bổ sung

Chi tiết từng thành phần bạn có thể tham khảo thêm tại: báo cáo tài chính năm gồm những gì

Thuyết minh báo cáo tài chính – phần không thể thiếu

Rất nhiều người làm báo cáo tài chính thường xem nhẹ phần thuyết minh hoặc chỉ lập cho có. Nhưng trên thực tế, thuyết minh là phần giải thích sâu sắc và đầy đủ nhất về những biến động tài chính của doanh nghiệp.

Các nội dung thuyết minh thường bao gồm:

Chính sách kế toán áp dụng
Cơ cấu chi tiết các khoản mục như tài sản, nợ vay, doanh thu, chi phí
Giao dịch với bên liên quan
Biến động so với kỳ trước

Nếu bạn đang làm báo cáo theo Thông tư 133 hoặc 200, hãy cập nhật cách lập thuyết minh báo cáo tài chính chuẩn để đảm bảo cả tính pháp lý lẫn tính minh bạch.

Hướng tiếp cận thực tiễn: đọc và lập báo cáo theo dòng nghiệp vụ

Người lập báo cáo cần hiểu rõ cách ghi nhận từng nghiệp vụ: mua hàng, bán hàng, tạm ứng, vay vốn, trích khấu hao... và biết tổng hợp đúng cách vào báo cáo tài chính.

Song song đó, người quản lý hoặc kiểm tra báo cáo cũng nên nắm được cách đọc báo cáo tài chính công ty để phát hiện các điểm bất thường như:

Lợi nhuận tăng nhưng dòng tiền âm
Doanh thu tăng mạnh nhưng nợ phải thu cũng tăng
Tài sản cố định lớn nhưng không có hiệu suất sử dụng tương xứng

Việc đọc đúng sẽ giúp cải thiện chất lượng kiểm soát nội bộ, hỗ trợ điều hành tài chính hiệu quả hơn.

Hướng dẫn làm báo cáo tài chính doanh nghiệp đúng chuẩn

Lập báo cáo tài chính không chỉ đơn thuần là điền số liệu, mà còn phải tuân thủ quy định kế toán, đảm bảo tính hợp lý và đồng nhất giữa các báo cáo. Dưới đây là các bước cơ bản:

Tổng hợp sổ sách kế toán theo từng nghiệp vụ
Lập các sổ cái tài khoản và bảng tổng hợp chi tiết
Tổng hợp số liệu từ sổ kế toán vào bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả hoạt động và báo cáo lưu chuyển tiền tệ
Soát xét dữ liệu, đảm bảo tính cân đối, khớp nối
Lập thuyết minh báo cáo tài chính

Để chi tiết hóa từng bước trên theo Thông tư 200 – chuẩn hiện hành áp dụng phổ biến, bạn có thể tham khảo thêm tại: hướng dẫn làm báo cáo tài chính doanh nghiệp

Khi nào doanh nghiệp cần lập báo cáo tài chính hợp nhất?

Nếu doanh nghiệp bạn sở hữu từ 51% vốn điều lệ trở lên tại một công ty khác (công ty con), hoặc có quyền kiểm soát thực tế dù không nắm đa số vốn, thì bạn phải lập báo cáo tài chính hợp nhất.

Việc này giúp trình bày toàn bộ tình hình tài chính, hiệu quả kinh doanh của toàn hệ thống (công ty mẹ và các công ty con), loại bỏ các giao dịch nội bộ và phản ánh đúng bản chất hoạt động kinh tế.

Hiểu rõ khi nào cần làm báo cáo tài chính hợp nhất sẽ giúp bạn xác định nghĩa vụ lập báo cáo và triển khai đúng theo quy định của pháp luật kế toán hiện hành.

Kết luận: Cập nhật đúng – thực hiện chuẩn – vận hành hiệu quả

Việc lập báo cáo tài chính không thể thực hiện một cách tùy tiện hoặc thiếu căn cứ pháp lý. Dù doanh nghiệp bạn áp dụng Thông tư 133 hay 200, dù là công ty độc lập hay có hệ thống công ty con, việc hiểu và thực hiện đúng quy định luôn là điều kiện tiên quyết để:

Đảm bảo tính minh bạch tài chính
Giảm rủi ro khi bị kiểm toán, thanh tra
Nâng cao độ tin cậy với ngân hàng, nhà đầu tư, đối tác
Hỗ trợ hoạt động quản trị nội bộ hiệu quả hơn

Hãy đầu tư đúng mức cho năng lực lập và phân tích báo cáo tài chính – vì đó là công cụ giúp doanh nghiệp bạn phát triển bền vững, minh bạch và có chiến lược dài hạn rõ ràng.

Bài viết cùng chủ đề:

Quản trị vận hành

Tìm kiếm